Loneitu Hriat Tur Puanchhuahna
A hming:
Mizo - Alu
English - Potato
Hindi - Aloo
Botanical name - Solanum tuberosum L.
Alu hi India ramah sum leh paiah pawimawhna nasa tak a nei a, State hrang hrangah Alu atang hian sum leh pai tam tak an
hai lut thin. Mizoramah hian alu hi a tha duh viau nachung hian kan la Ching nep em em a. Ramdang alu leiin sum kan paih nasa
em em thin. Chuvangin alu ah hian intodelh tum hram hram teh ang u. Alu chi dik tak. thar tam leh hlawk chi a chin dan dik tak
hmangin tam zawk a thar theih tih hi alu ching tuten an hriat a tul em em a ni.
Alu in mihring tana chakna chi hrang hrang leh thil Pawimawh chi hrang hrang a pai te lo tarlang ila :
1) Water | 74.7 % |
2) Protein | 1.6 % |
3)Mineral Matte | 0.6 % |
4)Mineral | 0.6 mg |
5)Sugar | 22.9 % |
6)Fat | 0.1% |
A chi lar leh tha deuh te
Up to date : Ni 120-150 a duh a, a pian hmang chu Artui ang deuh tlemin a phek a, a rawng a var a, a mit
a lianin Mongolian mit tlangkawm ang deuh a nei mam zuar. Late Blight natna lakah a him mawh hle. A thar zat tlangpui
60-80 qtls a ni.
Kufri Chandramuk : Ni 90 - 100 a duh a, a pian hmang chu a lian vak lo, a pil a var a, a mit a lian, a
mam phek duh. Blight natna lakah a him mawh viau. A thar zat chu 60-75 qtls. a ni.
Kufri jyoti : Ni 145-150 a duh . A pil rawng a eng deuh. Blight natna lakah a him.
A thar zat 57-65 qtls. a ni.
Kufri jewan : Ni 140-170 a duh. A pianhmang chu a bial cham a. a pil a var a. a mit a pawng deuh. Blight
natna lakah a him a, tin hnah val natna lakah a him bawk. A thar theih zat chu 45-60 qtls. a ni.
Kufri Alankar :Ni 120-140 a duh a. A pil a var a, artui pianhmang ang a ni. Blight natna lakah a him lova-a
thar thei zat chu 45 - 60 qtls. a ni.
Hengho zingah hian Kufri Jyoti hi Mizorama chin atan chuan a duhawm bera ngaih a ni. A chi
dang erawh hi chu Zorama an that leh chhiat kan la hre meuh lo a ni.
2. A chinna hmun leh sawisak dan :Lei tha pangai vaivut 25 - 49 % leh lei tak leh thil tawih 60 - 70 % a
in chawhpawlh tawk awmnaah a tha duh, mahse lei sakhat leh tlakleiah a tha duh lo.
3. Tlangsanga (nipui alu) buatsaih dan : A chinna tur lei Chu ngun taka Cheh phut a, then fai tur a ni.
A mual paivat/emaw a khang zawngin emaw bial siam nise. A pawng bial hi ft. 6-a zau leh ft 9-a sei, a inkar a thuk zawng
inches 10-12 ft a zau ni rawh se. A bial inkarchu tui luan nan leh kal vel nan hman tur a ni. Tin, a theih chuan hnim leh
hnah ro bialah chuan chhek khawm a, a Chungah lei tlem vur a, chhilh leh hnuah hal ni se la. Hei hian rannung leh natna
leia awm a kang hlumin lei thurna pawln a ti tlem dawn a ni.
4. Hmun hniam leh Phaizawla (Thlasik alu) buatsaih dan: Lei chu ngun taka tum nga tum ruk leh phut a,
bawlhhlawh leh thingzungte ngun taka thenfai tur a ni. I leh phut chu ngun takin ti dip leh vek la, bawngek emaw
lei tawih hnah tawih 20-25 tonnes chu alu chinna tin 2 hmuna zauvah dahin lei nen chuan ngun taka chawhpawlh tur a
ni. Phai alu (thlasik alu) chin hun hi khawro lai leh ruahtui awm loh lai a nih avangin alu chu pawngah Ching lovin
a khuar laiah hnawng tam thei ang ber a hmuh theihna turin chin tur a ni a. Lei laih zawl, Cheh mam ah chuan thlur 6"
a thuk (Furrow) 2½ -3 danah i siam ang a, a laih khuarah chuan alu chi chu 8"- 10" danah i ling tur a ni. September
thla ruahtui la tlak laia i chin chuan khur sir deuhah Ching ang che.October leh November ah chuan khuar lai takah alu
chi chu dah ang che.
5. A chi thlan dan : A chi hrisel tha Virus natna laka him thlang hram hram tur a ni. Han zai phel a, a
lo sen kual raih chuan ( choclet colour) awmna hi (Ring Disease) natna vei tihna a ni. Chutiang awmna chu a chi atan
hmang suh ang che. Tin, apanga bawk thluah awm pawh hi a chi atan hmang lo ang che . virus natna te hi hmun sang
2500 metres-ah an lang mawh hle a, chuvangin tlang ram alu len lam 2.5-5cm (dia) thlan hram tur. Alu chi hawlh tlanga
in ches 1½ aia lian chu hmun hnih hmun thumah phel la, a phel tin chuan mit 2-3 nei ngei se. Tin, i zai phel na tur
chemte chu natna hrik a kai loh nan tui 50% Formalin Solution-ah sil fo ang che. Alu thar hlim hi chin mai loh tur a ni.
Hemi chhung hi test period emaw Dor- mancy period an ti a. Hemi "Dormancy period" an pelh loh chuan a tiak thei lo.
Amaherawhchu mercurial Compound etc. hmangin he an muthilh chhung hi a tih tawi theih a ni.
6. A chi damdawia sawisak dan : Alu i zai darh chu Dithane M-45 emaw Difolatan 0.5% (Dithane emaw Difolatan
emaw 50 mgm leh tui 10litres . chawhpawlh la, chutah chuan alu i zai darh chu minutes 10 chhung chiah tur a ni) Alu chi tur
i chiah chu daihlim ah ni 2 chhung dah hul leh ang che, i zai hmuamhma kha ti zangthal vek ang che.
7. A chin hun leh a chin dan : Nipui alu chu Tuifinriat zawl atanga teh a, ft 4000 chung lama sangah ching la.
February leh March thla chhung ngeiin ching ang che. Bial khatah ft. 2 zelin rin khuarzai zai la, tah chuan alu chi chu
8' - 10' danah dahzel la, leiin chhilh la. Hetianga i tih hian tin tawi (1 acre) hmunah alu chi 6-8 quintals i ching ang.
Thlasik alu hi September atanga November thla chawhma lam ngeiah Ching ang che. Thlur ft 2' dana i siamah chuan a chunga kan sawi tak ang khian alu chi chu chin tur a ni. Thlasik alu pawh hi tin tawi hmunah 6-8 quitals chin tur a ni.
8. A enkawl : I chin atanga ni 30-ah za-ah 75 vel a 10 chawr chhuak ang a, thlawh tan tur a ni. Tin, 15-20
cm-a sang a nihah i thlo leh tur a ni. Hemi rual hian a hnah lang chauh turin lei Chung lam rih vur la, chumi hnu ni 30
velah chutiang bawka lo chhawr chhuak leh chu rih vur leh ang che. Hei bak chu rih vur leh a ngai tawh lo ang.
9. Leitha leh leichi (Manures & fertilizers) : : Hectare khat hmunah bawngek leitha 5-10 tonnes pek hi a
tawk a, a thlur khurah Phun hmaa lei nen lo pawlh lawk vek tur a ni.
Thlai Chaw | Mamawh zat | Form | Fertilizer | Mamawh zat |
---|---|---|---|---|
Kg/Ha | Kg/Ha | Kg/Ha | ||
N | 60 | Urea | 89 | 36 |
P2O5 | 50 | DAP | 108 | 43 |
K2O | 50 | MOP | 84 | 34 |
B. Irrigation (Tuilak awmna)
Thlai Chaw | Mamawh zat | Form | Fertilizer | Mamawh zat |
---|---|---|---|---|
Kg/Ha | Kg/Ha | Kg/Ha | ||
N | 80 | Urea | 90 | 36 |
P2O5 | 100 | DAP | 217 | 87 |
K2O | 100 | MOP | 167 | 67 |
Fertilizer recommended dan angin Rock Phosphate leh phosphotika (2 kgs) combine hi pek theih a ni bawk. a,
(i.e 130Kg Urea, 250 kg. Mussorie Rock Phosphate leh 84 Kg. MOP hi hactare khata pek tawk a ni, emaw 53 Kgs Urea, 100
kgs MOP hi acre khata pek tawk a ni bawk )
DAP leh Rock Phosphate, zavai leh MOP zavai leh Urea zavai mamawh zahve kha thlur khatah thlai chin hma a lo
dahin, pante a khuh tur a ni. Chu chuan alu chi ten fertilizer an deh loh nan a pawimawh a ni. Tin, Urea la bang chu lei
rihvur hmasak berah pek leh tur a ni.
10. Tui pek dan : A hlawk zawk nan leh a than that nan hnawng reng a ma mawh a, mahse tui tlin hnan emaw chiah
emaw chu alu hian a ngai thei der lo. Chuvang in tum li tum nga tal tui pek tur a ni. A hnahah tui leih suh.
11. Natna laka ven dan :
1. Fanghmir (Red ants) leh rannnung dang laka ven nan neem oil cake emaw alu rih vur hmaa phul tur a ni.
2. Dithane Z-78-in a to kim ta tihah kah tur a ni.
Hetiangin : Dithane Gram 800 leh tui litre 120 - 180 chawhpawlh a, tin 1 hmun kah nan hman tur a ni.
3. Aphid (Vectop of virus disease) 1.5 litre Malthion 50 EC emaw 250 ml. dimacron 100 emaw Rogor 2 litres leh tui 120 -130 litres chawhpawlh la, tin hnih hmun kah nan hmang ang che.
4. Blight (Alu pul hri) late blight-in a beih chuan captan 40 emaw dithane Z-78-a ni 15-20 inkar danah kah tur a ni. Mahse heng damdawi hian alu tiak chu inches 6 a sang chinah chauh kah tur a ni.
A chawhpawlh dan 650 gm , Dithane M45 emaw Captan emaw leh tui 360litres chawhpawlha,
tin tawi hmun khat kah nan hman tur a ni. Hetiang hian kum tir lamah kap la, a hnuah heng damdawi 900gm leh tui 450litres
chawhpawlhin kap leh ang che.
12.A thar zat : A chin hun leh a chi a zirin a thar zat a in ang lo . A tlangpuiin hectare hmunah 200qtls
atanga 300 qtls a thar thei.
1)Moisture | 74.7gm/100gm |
2) Protein | 1.6/100gm |
3)Fats | 0.1 gm |
4)Carbohydrates | 22.6 gm |
5)Calcium | 10 gm |
6)Magnesium | 20 gm |
7)Potassium | 247 gm |
8)Phosphorous | 40 mg |
9)Iron | 0.7 gm |
10)Sodium | 11 gm |
11)Vitamin A | 40 IU |
12)(Thiamine) Vitamin B1 | 10 mg |
13)(Riboflexine) VitaminB2 | 0.1mg |
14)Vitamin C | 17 mg |